ΤΟ ΤΡΙΗΜΕΡΟ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ
Από τις μεγάλες μέρες του εορτολογίου μας είναι η γιορτή των Θεοφανίων. Χαρούμενο, θριαμβευτικό κι ελπιδοφόρο για τη νέα εποχική περίοδο και το κλείσιμο του ελληνικού Δωδεκαήμερου.
Με το ρίξιμο του σταυρού τα νερά (της θάλασσας, της λίμνης, των ποταμών, των πηγών) θεωρούνται πλέον αγιασμένα. Κανένας πια δεισιδαιμονικός φόβος από τις νύχτες και τα ξωτικά του χειμώνα. Αυτό το διδάσκει άλλωστε και η εκκλησία με το τροπάριο της ακολουθίας του Μεγάλου Αγιασμού «Σήμερον των υδάτων αγιάζεται η φύσις …>>
α) Ο Αγιασμός, 5 Ιανουαρίου
Παραμονή των Θεοφανίων, όλα προετοιμάζονται αλλά και ρονουρχίζουν. Στην εκκλησία ψάλλονται οι ακολουθίες των Μεγάλων Ωρών, του Μεγάλου Εσπερινού, της Θείας Λειτουργίας και στο τέλος του Μεγάλου Αγιασμού.
Μετά την απόλυση της ακολουθίας ο ιερέας θα πάρει αγιασμό και θα βγει στα σπίτια και στα μαγαζιά της ενορίας του «ν’ αγιάσει».
Ένας μικρός ή άλλος εκκλησιαστικός βοηθός κρατά το χάλκινο, συνήθως, δοχείο με τον αγιασμό κι ο ιερέας φορώντας μόνο το πετραχήλι και κρατώντας το Σταυρό με το μυρωδάτο βασιλικό ραντίζει ψάλλοντας το απολυτίκιο της γιορτής των Θεοφανίων «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου, Κύριε …», σε ήχο πρώτο, γυρίζοντας έτσι όλα τα σπίτια και τα μαγαζιά ως αργά το βράδυ. Η ενορία ολόκληρη πήρε σήμερα την «πρωτάγιαση» ή «φώτιση».
Την «πρωτάγιαση» τη ρίχνουν οι χωρικοί και στα κτήματα και στις βρύσες. Έτσι, σίγουρα διώχνουν τους καλικάντζαρους που μαγαρίζουν ό,τι βρουν μπροστά τους. Αυτή θα’ ναι η τελευταία ημέρα του Δωδεκαήμερου και για στερνή τους φορά θα σκαρφαλώσουν στις καμινάδες και λίγο πριν χαράξει η αυγή και βγει ο ιερέας με τον αγιασμό ξαναγυρίζουν πανικόβλητοι κάτω στη γη. Εκεί μέσα ξαναρχίζουν να πριονίζουν ολοχρονίς το δένδρο που είχαν παρατήσει σχεδόν κομμένο και που ξανάγινε στο μεταξύ ακέραιο. Μα την άλλη χρονιά το Δωδεκαήμερο, και πριν το αποτελειώσουν, θ’ ανέβουν πάλι στη γη να ξαναρχίσουν τα ίδια.
Από σήμερα πια ησυχάζει ο κόσμος από τους φόβους του για τα ξωτικά του Δωδεκαήμερου. Φεύγουν. Τα έδιωξε η πρώτη εμφάνιση του ιερέα. «Φεύγετε να φεύγουμε κι έφτασε ο τουρλόπαπας με την αγιαστούρα του και με τη βρεχτούρα του... -
Η μέρα είναι νηστίσιμη, νηστεύουν και το λάδι. Παράλληλα με τον αγιασμό γυρίζουν στα σπίτια και τα παιδιά λέγοντας «Τα Φώτα» που είναι κάλαντα κάπως ιδιότυπα στο στίχο και στο μέλος.
Σήμερα τα Φώτα κι ο φωτισμός
η χαρά μεγάλη κι ο αγιασμός
Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό
κάθετ’ η κυρά μας, η Παναγιά,
όργανο βαστάει, κερί κρατεί
και τον Άη Γιάννη παρακαλεί
"Άη Γιάννη αφέντη και βαπτιστή,
βάπτισε κι εμένα Θεού παιδί,
Ν’ ανεβώ επάνω στον ουρανό
να μαζέψω ρόδα και λίβανο"
Καλημέρα, καλημέρα,
καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά...
β) Η μέρα των Θεοφανίων, 6 Ιανουαρίου.
Η γιορτή ξεχωρίζει και με το χαρακτηρισμό «Ολόφωτα». Ο ναός είναι στολισμένος με πρασινάδες και η εξέδρα για τον αγιασμό όσο γίνεται πιο εντυπωσιακή. Ο κλήρος φοράει εξαίρετα μπλε άμφια και το «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου, Κύριε …» ψάλλετε χαρούμενο και πανηγυρικό. Οι καμπάνες σημαίνουν αναγγέλοντας κάτι καινούριο. Μια μεγάλη πομπή σχηματίζεται και παίρνει το δρόμο που οδηγεί στη θάλασσα ή σε κάποιο ποτάμι, μπορεί και σε μια δεξαμενή. Μπροστά τα εξαπτέρυγα με τους ψάλτες, πίσω οι ιερείς με το Σταυρό, ύστερα οι αρχές του τόπου και πλήθος κόσμου. Στις πόλεις η πομπή γίνεται πιο πλούσια με τη μουσική και τη στρατιωτική παράταξη.
Όταν διαβαστούν οι ευχές του Μεγάλου Αγιασμού ο ιερέας ρίχνει το Σταυρό στη θάλασσα ψάλλοντας και πάλι το «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου, Κύριε …»
Ένα περισσότερο φως από το Γεναριάτικο ήλιο, μια ανοιξιάτικη υπόσχεση από τους ανοιχτούς ορίζοντες χαρίζουν σήμερα την πρώτη εξοικείωση με τη φύση. Νεαροί κολυμβητές σε πολλά μέρη της πατρίδας μας ρίχνονται στο νερό για «να πιάσουν το Σταυρό» που παλιότερα τον περιέφεραν σα νικητές και μάζευαν χρήματα για τον εαυτό τους ή για φιλανθρωπικούς σκοπούς.
Κανένας δε γυρίζει σπίτι του χωρίς να πάρει αγιασμό. Πίνουν όλοι και ραντίζουν κάθε γωνιά του σπιτιού, τον κήπο με τα καρποφόρα δένδρα, τα χωράφια, τ’ αμπέλια, τα ζώα. Δεν ξεχνούν ν’αγιάσουν και τη μεγάλη βρύση του χωριού. Έτσι είναι για όλο το χρόνο αγιασμένοι.
Στα παραλιακά μέρη δεν παραλείπουν βέβαια να κατεβάσουν στη θάλασσα, τις άγιες εικόνες από το εικονοστάσι τους και τα γεωργικά εργαλεία του σπιτιού, για να τα πλύνουν με θαλασσινό νερό, που είναι πια αγιασμένο με αποτέλεσμα ν’ αποκτήσουν πάλι τη δύναμη και την αξία τους.
Αλλά η σημασία της ημέρας αυτή γίνεται, και γινόταν πάντα μεγαλύτερη για τους ναυτικούς μας. Το σημερινό αγίασμα της θάλασσας τους δίνει πια τη ψυχολογική ασφάλεια να ξαναταξιδέψουν.
Δημοσίευση σχολίου